Tarnowski burmistrz sprawował swój urząd w latach burzliwych i trudnych, w okresie wzmożonych napięć politycznych, zagubienia i zamętu spowodowanego wojenną zawieruchą i wreszcie równie gorączkowym i niestabilnym czasie pierwszych lat wolności. Doktor Tertil był wyjątkową postacią na arenie dziejów naszego miasta. Wielki patriota, budowniczy obiektów użyteczności publicznej, architekt, "Samarytanin ubogich" z Tarnowem związany był nierozerwalnie, mimo iż z niego się nie wywodził.
Urodził się 7 września 1864 roku w Sanoku. Był synem zamożnego urzędnika austriackiego, Roberta Tertila i Wilhelminy z Płońskich z dziada pradziada tarnowianki. Po ukończeniu gimnazjum rozpoczął naukę w seminarium w Przemyślu. Nie była mu jednak pisana droga duszpasterza. Po roku studiów teologicznych, zainteresował się prawem. Tytuł doktora praw uzyskał na Uniwersytecie Lwowskim. W trakcie studiów zetknął się z biedą. To skłoniło go do udzielania korepetycji gimnazjalistom i słabszym kolegom ze studiów.
25 kwietnia 1886 r. ożenił się z Amalią Zollner, córką sędziego z Tarnopola i zamieszkali w Tarnowie. Dochowali się czwórki dorodnych dzieci: Tadeusza, Wilhelminy, Stanisława i Władysława. Wrażliwy na biedę i ubóstwo ludzi, przyszły burmistrz Tarnowa, rozpoczął pracę w biurze bezpłatnej pomocy prawnej dla ubogiej ludności, której nie było stać na wysokie opłaty. Jego zaangażowanie zostało szybko docenione i już w 1900 r. został prezesem tarnowskiego oddziału Towarzystwa Gimnastycznego Sokół. Tradycje tej pięknej patriotycznej organizacji pielęgnował przez wiele lat, pełniąc różne ważne funkcje społeczne i polityczne. Jako utalentowany wielostronnie człowiek szybko został zauważony i 22 marca 1903 r. na zjeździe delegatów okręgowych w Tarnowie, Tadeusz Tertil został jednomyślnie wybrany prezesem Okręgu II Związku Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich w Austrii. Niestrudzony w swojej działalności, znowu został doceniony i 3 maja 1906 r. wybrano go na radnego Rady Miejskiej, a w trzy dni później na stanowisko płatnego asesora. Dr Tertil został członkiem magistratu, czyli zarządu miasta. Po rezygnacji Witolda Rogoyskiego z funkcji burmistrza w 1906 r. radni wybrali na ten urząd Tadeusza Tertila. Jego kandydaturę poparło większość głosujących.
Jako burmistrz okazał się rzutkim gospodarzem i wraz z nominacją rozpoczął działania związane z rozwojem miasta. Powstawało szereg inwestycji, dzięki którym Tarnów rozkwitał. W następnym roku, a ściślej 2 marca 1908 r. burmistrz został posłem na Sejm Krajowy Galicji. Elekcji dokonali przedstawiciele wszystkich ówczesnych partii i obozów politycznych. Ten werdykt dowodził, jak ważną i cenioną postacią był dr Tertil. Walczył o finanse dla miasta, inicjował coraz to nowe przedsięwzięcia. Jako poseł spowodował, że tak bliski mieszkańcom Tarnowa Wątok został uregulowany, nie tylko z funduszy gminy miejskiej, ale także kraju i państwa. Powstawały wciąż nowe inwestycje, nowe budowle np. Bank Austro - Węgierski, gmach Poczty Głównej, szkoła im. Tadeusza Czackiego i Nowa Synagoga. Zabiegał o rozpoczęcie budowy Sądu i warsztatów kolejowych. We wrześniu 1911 r. zaczął ulicami miasta tj. Lwowską, Wałową i Krakowską kursować tramwaj, aż do dworca kolejowego. Takie działania dla dobra Tarnowa i jego mieszkańców dowodziły jego licznym talentom. Doktor Tertil dał się poznać jako błyskotliwy polityk, świetny manager i biznesmen. Te cechy jego osobowości budziły u jednych podziw i zachwyt, u innych zawiść i nienawiść. Nie zabrakło ostrej krytyki pod adresem burmistrza ze strony radnych żydowskich i socjalistów. W tym samym roku Tertil kandydował z Tarnowa do parlamentu wiedeńskiego - Rady Państwa i został jego posłem. Dzięki temu Tarnów uzyskał "własnego posła" i autonomiczne władze mogły liczyć na pomoc Wiednia w rozwiązywaniu szeregu lokalnych problemów. Mimo licznych zasług burmistrz był wciąż atakowany przez swoich przeciwników. Dlatego po raz pierwszy złożył rezygnację z urzędu burmistrza 31 października 1912 r. Po ostrej wymianie zdań w radzie, rezygnacji nie przyjęto. Mężnie piastował go do wybuchu I wojny światowej. W latach 1912-1914 dał się poznać jako tytan pracy, a jej efekty okazały się atutem nie do obalenia, nawet przez najbardziej wymagających przeciwników. Nieustające zabiegi o dalszy rozwój miasta zapewniły mu kolejne zwycięstwo, ponownie został wybrany do Sejmu Krajowego.
Gdy wybuchła I wojna światowa, Tertil zachował się jak prawdziwy "ojciec miasta". Pozostał na posterunku, organizował pod kierunkiem marszałka powiatowego, Jaśkiewicza Legiony. Osobiście żegnał wyruszających na front młodych tarnowian. Uruchomił pomoc materialną dla walczących na froncie żołnierzy Legionów Polskich. Podczas okupacji rosyjskiej, która trwała od 10 listopada 1914 do 6 maja 1915 r. Tertil organizował zakup żywności dla tarnowian, w biurach magistratu sprzedawano racje żywnościowe po niższych cenach. Gazownia rozprowadzała węgiel i koks, a zarząd wodociągów zajął się rozprzedażą drewna opałowego. Z inicjatywy burmistrza gmina udzielała pomocy nędzarzom, ludności ewakuowanej z Przemyśla, wspierano w formie zasiłków i zaliczek rodziny rezerwistów, ludzi pozostawionym bez pensji, emerytom, wdowom i sierotom. Tadeusz Tertil, narażając się na zdjęcie z urzędu, zaciekle walczył z Rosjanami o uwolnienie zaaresztowanych Polaków. To dzięki niemu uwolniono wielu jeńców- legionistów.
Rok 1915 był dla tarnowian tragiczny. Szalała czerwonka i tyfus, ludzie masowo umierali na cholerę. Epidemia czarnej ospy była niezwykle groźna ze względu na opłakane warunki sanitarne, głód i masowy ruch ludności. Po wkroczeniu do miasta wojsk austriackich (w maju 1915 r.) tarnowianie doznali szoku. Licząc na ich przychylność, zrozumienie i pomoc, szybko przekonali się, że Austriacy poszukują zdrajców. Przed władzami austriackimi stanął również Tadeusz Tertil, którego podejrzewano o sprzyjanie i współpracę z Rosjanami. Długie, surowe śledztwo przeciw niemu, mimo wyraźnej tendencyjności, nic nie wniosło, bo nie znaleziono obciążających materiałów. Nie wahał się też burmistrz stanąć w obronie uwięzionych uczniów II Gimnazjum, którym groziła kara śmierci za rzekome manipulowanie portretem cesarza. Nie zważając na konsekwencje, Tertil interweniował u władz wojskowych i tym samym uratował młodych gimnazjalistów- sąd uniewinnił oskarżonych.
Mimo tylu zasług burmistrza, ataki na jego osobę nie ustępowały. Zwłaszcza wiceburmistrz Herman Miitz zarzucił Tertilowi, że władze miasta nie obroniły własności żydowskich kupców przed grabieżami w czasie wojny. Dotknięty stronniczym pomówieniem zrezygnował po raz drugi z funkcji burmistrza. Rezygnacji nie przyjęto, ponieważ uznano, że konflikt dotyczył walki pomiędzy chrześcijańską a izraelicką częścią mieszkańców Tarnowa. Dr Tertil nadal aktywnie uczestniczył w działaniach rady miasta, ale i poza nią. Został prezesem Koła Polskiego w Wiedniu, które zaprzestało swej działalności w 1918 r. Udowodnił, że był człowiekiem, który potrafił łączyć ludzi o różnych orientacjach na rzecz dobra wspólnego.
Wojna zbliżała się ku końcowi. 30 października 1918 r. burmistrz zwołał nadzwyczajne posiedzenie Rady Miasta, gdzie jej członkowie podjęli historyczną uchwałę. Treść jej brzmiała: ,,Tarnów oddaje się poleceniom rządu warszawskiego i że organowi rządowemu utworzonemu przez Radę Regencyjną da posłuch".
W nocy z 30 na 31 października działacze harcerskiego Pogotowia Narodowego Polskiej Organizacji Wojskowej i organizacji niepodległościowych oraz polscy żołnierze stacjonujący w mieście 20. Pułku Piechoty, obalili władze austriackie. W wolnym Tarnowie władzę polityczną objęły połączone: Komitet Obrony Narodowej i Komitet Powiatowy. Tarnów był pierwszym miastem, które wyzwoliło się spod zwierzchności zaborcy i wyraziło gotowość do podporządkowania się rządowi przyszłego państwa polskiego.
Lata niepodległości wcale nie były łatwe. Ludzie byli biedni, głodni, rozpoczęła się walka o władzę różnych obozów. Burmistrz Tertil znów stal się celem ataków, oszczerstw i pomówień. Zawiedziony, rozczarowany i zmęczony sytuacją po raz trzeci złożył rezygnację, której Rada Miasta nie przyjęła. Jednak 13 września 1923 r. burmistrz ponowił ją. Swój urząd piastował jeszcze do 25 października tego samego roku. Rada Miasta złożyła na jego ręce podziękowanie ,,za pełnienie przez kilkanaście lat wśród najtrudniejszych okoliczności urzędu burmistrza i za wyposażenie miasta w szereg instytucji dobra publicznego"4. Na koszt miasta Kasper Żelechowski namalował portret burmistrza, który znajduje się w zbiorach muzealnych Tarnowa. Tertil wycofał się z życia publicznego i zmarł w wieku 61 lat 31 marca 1925 r.
Wielki Polak-patriota, budowniczy, prawdziwy gospodarz i opiekun pokrzywdzonych na trwale wpisał się w dzieje naszej małej ojczyzny.
Komentarze
Prześlij komentarz